محمد دائی

پیش دبستانی بازی محور عروج اندیشه

 

محمد دائی

 

همه چیز از یک پژوهش بر روی نقاط ضعف درسی، مهارت ها و توانمندی های جسمی و ذهنی دانش آموزان در مدارس دبستان عروج اندیشه شروع شد. مسئولین مدرسه در این پژوهش به این نتیجه رسیدند که باید به عقب برگردند و ۷ سال اول زندگی کودکان را بررسی کنند.
محمد دائی، مدیر موسسه عروج اندیشه در شهر یزد در این باره می گوید: « هدف ما از راه اندازی دبستان، ایجاد تحول در آموزش و پرورش مبتنی بر مبانی دینی و مسائل روز دنیا بود. اما برخی مسائل دانش آموزان به ما نشان داد که کارمان ناقص است و باید به سراغ ۷ سال اول زندگی بچه ها برویم. در تحقیقات دینی و روانشناسی به دو مفهوم مهم در زیر ۷ سال برخوردیم: بازی و آزادی. مدل های پیش دبستانی ایرانی و خارجی را رصد کردیم و درنهایت به یک مدل مبتنی بر سیادت کودک در دوره ۷ سال اول رسیدیم.»

عروج اندیشه دو مرکز پیش دبستانی ۲ و یک مرکز پیش دبستانی ۱ را تاسیس کرده است. پیش دبستانی های بازی محوری که بیشتر با نام بازیکده شناخته می شود.
فاطمه میرباقری، مدیر بازیکده پسرانه عروج اندیشه است. با او در مورد رویکرد مجموعه گفتگو کردیم: « بازی اصل و مبنای این مرکز است، اینکه کودک بیاید و بازی کند مهم است. آموزش اصلا مطرح نیست. کودک نباید احساس کند که مجبور به انجام کاری است. در فضای ما بچه ها اختیار و حق انتخاب دارند، ما براساس تحقیقات ۴ اتاق بازی محور داریم که در هر کدام یک یا چند نیاز کودک پاسخ داده می شود.

1_ باشگاه کودک و بازی های هیجانی و تحرکی
2_ اتاق دستان هنرمند و بازی های دست ورزی،نقاشی و کاردستی
3_ باشگاه نابغه کوچولو و بازی های تمرکزی، بازی و ریاضی
4_ اتاق قصه و نمایش و بازی های کلامی

کودک در انتخاب هر کلاس آزاد است و می‌تواند در طول روز در یک اتاق بماند یا انتخاب های متفاوتی داشته باشد. علاوه بر اتاق های بازی ما هر روز یک ساعت بازی آزاد هم داریم که بچه ها در حیاط مرکز بازی های مورد علاقه خودشان را بدون دخالت مربی انجام می دهند.»

در بازیکده عروج اندیشه خبری از وسایل بازی گران قیمت و ساختار یافته نیست. بیشتر ابزار ساده و ارزان قیمت استفاده می شود تا والدین و دیگر مجموعه ها هم بتوانند از این مدل الگو بگیرند. بعضا کودکان هم لوازم بازیافتی خود را به مرکز می آورند و اینجا با آن ها وسیله بازی و کاردستی می سازند.

خانم فاطمه حیدری مدیر بازیکده دخترانه عروج اندیشه درباره بازخورد والدین از این روش بازی محور می گوید:
« وقتی والدین بازیکده ما را با بقیه مراکز مقایسه می کردند از ما توقع آموزش داشتند اما ما بجای اینکه تحت تاثیر شرایط قرار بگیریم و روش‌مان را عوض کنیم والدین را متقاعد کردیم که روش‌های بازی محور بهتر و مناسب تر از بقیه روش هاست. در همین راستا سعی کردیم که والدین را در برنامه های بازی محور مشارکت دهیم. برنامه مختلف اردویی از قبیل اردوهای پدر فرزندی، اردو مادر فرزندی یا اردوهای خانوادگی که در مهد یا پارک های سطح شهر برگزار می شود.»

حالا دوسالی می شود که ورودی دبستان عروج اندیشه از مراکز پیش دبستانی همین مرکز پذیرفته می شود. بچه هایی که به گفته مدیر موسسه، آقای دائی تفاوت زیادی با کودکانی دارند که در زیر ۷ سال بازی محور تربیت نشده اند. « تفاوت بچه ها در قانون پذیری ، قاعده پذیری، اعتمادبنفس، تفکر و خلاقیت خیلی مشهود است. »

 

مرکز اسلامی نوگلان هادیه

مرکز اسلامی نوگلان هادیه

 

مرکز اسلامی نوگلان هادیه، مهد و پیش دبستانی برای کودکان 3 تا 6 سال است. اما یک تفاوت اساسی با دیگر مراکز پیش دبستانی دارد. اینجا کودک فقط بازی می کند. آنچه در این موسسه اتفاق می افتد بازی است و بازی.

بازی، دقیقا همان مسئله اساسی خانم کافی، مدیر و موسس مرکز اسلامی نوگلان هادیه است. او مهد کودک را مجموعه ای تربیتی می داند که رسالتش تکمیل تربیت والدین در خانه است. برای مادری چون او که فرزندانش با بازی رشد کرده بودند بازی محور بودنِ مهد کودک بسیار حائز اهمیت بود.

مهدیه کافی در سال 94 مرکز اسلامی نوگلان هادیه را در حوالی میدان هروی تهران تاسیس کرد.
«کودک زیر 7 سال همه زندگی را بازی می بیند، نمی شود برای این کودک سخنرانی کرد، آموزش داد. ما با اینکه یک مرکز مذهبی هستیم اما هیچ وقت برای آموزش قرآن روش مستقیم نداشتیم. وظیفه ما این است که محیط کودک را سالم و غنی نگه داریم. او خودش هر آنچه لازم باشد را یاد می گیرد. ما در اینجا کتاب های مرسوم پیش دبستانی ها را نداریم یا اصلا ساعتی به نام ریاضی یا علوم و … ما فقط بازی داریم. کودک در بازی با مشاغل آشنا می شود. رنگ ها را می شناسد، شمارش را یاد می گیرد و تفاوت فصل ها درک می کند. »

اینجا بچه ها نمیدانند زنگ فارسی و ریاضی و علوم چیست. بجایش زنگ شن بازی، لگو بازی، آشپزی، طبیعت گردی و … دارند. وقتی قرار است که بچه با مشاغل آشنا بشوند داخل حیاط رستوران بازی راه می اندازند یا در یک اردوی یک روزه به نانوایی می روند و از نزدیک با شغل جدید آشنا می شوند. آشنایی با طبیعت، درس علوم، اعداد ریاضی و حروف فارسی همگی برای کودک در بازی اتفاق می افتاد به گونه ای که کودک ذره ای احساس بودن سرکلاس آموزشی را ندارد.

« والدین همیشه بازخورد می دهند که فرزند ما با اینکه پیشرفت قابل توجهی در آموزش داشته است اما هیچ وقت نمی گوید مثلا ریاضی داشتیم می گوید کارگاه لگو بازی و زنگ خیاطی و آشپزی و … داشتیم.»

مرکز نوگلان هادیه روش های بازی محور را زمانی موثر می داند که والدین نیز آگاهی و مشارکت لازم را داشته باشند. به همین دلیل برای والدین برنامه های مختلفی برگزار می کند. که اردوهای پدر فرزندی، مادر و کودک و خانوادگی از بخش های جذاب این برنامه ها است.

« در فصل بهار و تابستان چند اردوی بازی مادر و کودک در فضای طبیعت داریم. برای پدرها به صورت فصلی کارگاه داریم یعنی پدرها یک روز را در مرکز با فرزندشان می گذرانند، باهم غذا می پزند ، بازی می کنند و یکسری فعالیت های مهارتی مثل نجاری و کار با ابزار را انجام می دهند. در فصل بهار و تابستان اردوهای خانوادگی هم برگزار می کنیم که محور اصلی آن بازی است. بچه ها در این اردوها در کنار والدین به انجام بازی و فعالیت های می پردازند که در فضای محدود خانه و آپارتمان از آن منع می شوند. مثل آب بازی ، رنگ بازی ، گِل بازی و …»

مرکز هادیه به طور میانگین هر ساله 70 کودک پذیرش می کند که در مقطع مهد و پیش دبستانی 1 و 2 دسته بندی می شوند. مربیان این مرکز از نیروهای متخصص و با تجربه در امر تربیت و بازی محسوب می شوند که باید دوره های آموزشی مرکز نوگلان هادیه را نیز بگذارنند.

یکی از نکات جالبی که در این مرکز می بینیم این است که مربیان از بدو ورود کودکان به مهد یا پیش دبستانی باید فرم های مشاهده گری مبنی بر ارتقای سطح کودکان از نظر مهارتی، فکری ، عاطفی و … را تکمیل کنند. فرم هایی که نشان می دهد کودکان در بازی بدون اینکه آموزش خاصی را دیده باشند از نظر کسب مهارت های ریاضی ، خواندن و نوشتن به صورت مبتدی ، روش های حل مسئله و تفکر و تعقل در چالش ها رشد قابل توجهی داشته اند.

20221226_101024

مهد مادر و کودک حسنات

 

مهدی که تصویر ذهنی مارا از مهدکودک به می ریزد، فضایی مفروش با قالی ، پشتی های قرمز قدیمی و کناره های روفرشی رنگارنگ و کودکانی که با قابلمه توپ حمل می کنند. روی چادر نماز گلدار قایق سواری می کنند و با بالشت و پشتی تونل ساخته اند. داخل حیاط خبری از تاب و سرسره نیست در عوض شاهد بازی بچه ها با مرغ و خروس و جوجه ها هستیم. اینجا در واقع مهد نیست، خانه ایست که طرح مادر و کودک حسنات در آن به اجرا در آمده است. خانه ای که هدفش ایجاد فضای بازی برای کودکان است اما با یک تفاوت ویژه؛ بچه ها از مادر جدا نمی شوند بلکه با توجه به سطوح رشدی و آمادگی خودشان در محیط حسنات با مادر در تعامل هستند.

مادرها هم اینجا برنامه بازی و آموزش دارند زیرا مسئولین حسنات معتقدند که کار تربیتی روی کودک به تنهایی اثربخش نیست و لازم است که مادر هم از جهات مختلف تربیتی آموزش ها و آگاهی های لازم را کسب کند و حسنات بستری را فراهم آورده است که مادر و کودک کنار هم رشد می کنند.

طرح مادر و کودک حسنات نتیجه دغدغه های مادری است که پاسخ نیازش را از سیستم آموزشی موجود نگرفته است. زهره مدرسی لیسانس علوم قرآنی و مادر 3 فرزند ، 8سالی هست که وارد فضای تربیتی شده .

« وقتی فرزندم 3-4 ساله شد ، می خواستم برای رفع نیازش به همبازی او را در مهد ثبت نام کنم. مدل های مختلفی را دیدم اما متاسفانه مهد ها یا رویکردی صرفا مذهبی و یا صرفا روانشناسی و غربی داشتند و مبانی تربیتی در این میان گم شده بود. از طرفی هیچ مجموعه ای برای حضور مادر در کنار فرزندش  برنامه و انعطاف نداشت.»

خانم مدرسی با دیدن خلاء موجود در سیستم آموزشی مهد کودک ها ، خودش دست به کار می شود و با کمک چند مادر دیگر شروع به مطالعات مبانی تربیتی با رویکرد دینی و روانشناسی می کنند. خانم مدرسی برای شروع و ایجاد تجربه اجرایی، منزل شخصی اش را به یک مهد خانگی کوچک تبدیل می کند و در سال 94 موفق به راه اندازی مجموعه حسنات به صورت رسمی در شهر قم می شود.

الگوهای تربیتی و بازی محوری که در این مجموعه ارائه می شود بیشترین شباهت و نزدیکی را به زندگی واقعی افراددارد. کودکان در حسنات با بازی تمرین زندگی می کنند. اردوهای ماجرا محور بچه ها را با شغل های مختلف نانوایی ، نجاری، آتش نشانی و … آشنا می کند و برای انس کودکان با مفاهیم دینی برنامه های بازی محور و اردویی در مسجد، حرم حضرت معصومه (س)، مسجد جمکران و… نیز برگزار می شود. بچه ها در مناسبت های مختلف خودشان مسئول برپایی تکیه و ایستگاه صلواتی و فضاسازی هستند. در این بین مادرها نیز همبازی بچه ها می شوند و در کنار کارگاه های تربیتی به صورت تجربی با فرزند خود وارد بازی می شوند و با کمک مربیان حسنات گره های ذهنی تربیتی خود را باز می کنند.

طرح مادر و کودک حسنات ویژه کودکان 3 تا 6 سال به همراه مادر و 3 روز در هفته می باشد. برنامه های تربیتی حسنات به صورت ابلاغی نیست بلکه توسط تیم مطالعاتی مجموعه تدوین و ارائه می شود.

20231029_101352

باغ کودکان آفتاب

 

زهرا ساداتی نژاد، موسس و مدیر باغ کودکان آفتاب کاشان است، این باغ با مساحت۵ هکتار فضای طبیعی ویژه کودکان ۳تا۱۲سال در مهر ماه سال ۹۵ فعالیت خود را آغاز کرده است ودارای فضاهایی مثل ، مزرعه سبزیجات، کاجستان، تپه ماسه بازی، سایت بازی های لاستیکی، برکه آب بازی، اجاق هیزمی، حوضچه گِل، نجاری، تاب تعادلی، کتابخانه، خانه حیوانات خانگی (بجز سگ) و… می باشد که در طول سال های فعالیت به مرور ایجاد شده و برای کودکان محیطی غنی را جهت بازی فراهم آورده است.

ساداتی نژاد که دانش آموخته ی روانشناسی است درباره ی دغدغه هایش برای تاسیس باغ کودکان این چنین می گوید :” زمانی که مشاور مدرسه بودم متوجه شدم بچه ها اصلا مدرسه را دوست ندارند. پسر ۹ ساله ی خودم هم با علاقه به مدرسه نمی رفت. دوست داشتم کاری کنم تا بچه ها احساس شان نسبت به مدرسه تغییر کند. یک روز اتقافی در فضای مجازی با مدارس طبیعت آشنا شدم و از سبک آموزش آن ها خوشم آمد. از حدود ۹ تا از این مدارس در شهرهای مختلف بازدید حضوری کردم و دوره های آموزشی لازم را گذراندم. ابتدا در مزرعه ای خارج از شهر کاشان با برگزاری اردوهای طبیعت محور فعالیتم را شروع کردم و بعد باغی را داخل شهر اجاره کردم و به صورت رسمی آغاز به کار کردم. من ایده های بازی در طبیعت را از مدارس طبیعت گرفتم اما در اصول رویکرد دینی را دنبال کردم چون برایم مهم بود که هویت دینی کودک هم باید در همین فضای آموزشی شکل بگیرد.”
اصول آموزشی باغ کودکان آفتاب کاشان بر یادگیری آزاد مبتنی است. کودکان خودشان از فضای غنی باغ استفاده می کنند، خانه می سازند، پل و مسیر عبور ایجاد می کنند و برای انجام فعالیت ها به صورت گروهی عمل می کنند. مثلا در برگزاری مراسمات دینی کودک فعال است نذری می پزد، پرچم و سربند درست می‌کند و به همراه دوستانش دسته عزاداری راه می اندازد.
کودکان اینجا صرفا دریافت کننده اطلاعات نیستند بلکه زمانی که برای شان سوالی ایجاد می شود به وسیله ی تسهیلگران مجرب باغ کودکان آفتاب به سمت جست و جو و کاوش سوق داده می‌شوند تا خودشان جواب هایشان را پیدا کنند.
باغ کودکان آفتاب ابزار مورد نیاز بازی، کسب تجربه ، کشف و شناختن نعمات الهی از طریق حواس و تفکر را برای کودک فراهم آورده است. برگزاری برنامه های دینی و ملی ،بهرمندی از تسهیلگران متعهد و متخصص و قرار دادن اصول آداب اسلامی در برنامه آموزشی این باغ را از مدارس طبیعت تجربه گرا متمایز کرده است و با استقبال بیشتر خانواده های مذهبی نیز روبرو شده است.

20221226_102946

باغ بازی

 

جمع کوچک مادرانه ای شان از مراسم های دعای ندبه دوران دانشجویی شکل گرفت. کمی بعد دغدغه تامین فضای طبیعی  بازی برای فرزندانشان باعث شد تا آنها تجربه حضور در پارک و اردوگاه را بدست بیاورند اما این مکان ها با محدودیت هایی که داشتند نمی گذاشتند کودکانشان آزادانه بازی کنند.

حمیده مهدیزاده ، ارشد مهندسی برق دارد اما دغدغه های تربیتی اش او را وارد مطالعات تخصصی حوزه علوم انسانی می کند. او بعد از مدتی تصمیم می گیرد بستری برای اجرایی کردن مطالعاتش در حوزه تربیت دینی فراهم کند. او اکنون مدیر باغ بازی در مشهد است.
باغ بازی به وسعت ۱۴۰۰ متر در منطقه سه راه فردوسی از سال ۹۴ فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کرده است. در این باغ کارگاه های مختلفی در حوزه ادبی هنری و … برای کودکان ۵ تا ۱۲ سال برگزار می شود:«در کارگاه های هنری تلاش می کنیم که بچه ها بتوانند مفاهیم انتزاعی را به وسیله هنر به دنیای عینی منتقل کنند. کارگاه نویسندگی نگاه حکمت آمیز به طبیعت را در کودک ایجاد می کند؛ ما معتقدیم کتاب و شعر، روح بچه ها را بزرگ و نگاه بچه ها را متعالی می کند. اینجا بچه ها در کنار دانش، مهارت افزایی هم دارند، با وسایل بازیافتی کاردستی و اسباب بازی می سازند. مثلا برای روز پدر کارت تبریک برای پدرها درست کردند و به خانه بردند.»

باغ بازی در نگاه اول شاید مانند بسیاری از مدارس طبیعت که درسال های اخیر در ایران توسعه پیدا کرده اند باشد اما خانم مهدی زاده معتقد است باغ بازی از نظر رویکرد و اهداف تفاوت های جدی با مدارس طبیعت دارد:«از منظر ما تعلیم و تربیت حول روابط انسانی است و طبیعت ابزاری برای شناخت است، غایت ما طبیعت نیست، پرورش انسان توحید محور است. ما در باغ بازی تسهیل‌گر نداریم، مربی داریم، مربی در نگاه ما معنادار، اثر گذار و محور کار است، مربی مانند تسهیل‌گر بستر را برای کشف و شکوفایی کودک فراهم می کند اما گاهی هم در فرایند یادگیری نشانه ها و کدهایی به کودک می دهد تا او راه را گم نکند.»
مهدی زاده مبانی تربیتی باغ بازی را بر پایه مطالعاتش در آثار اساتید تربیتی همچون استاد صفایی حائری و … استوار می داند. او در این باره می گوید :« مطالعات و تجربه های اجرایی ام خیلی طول کشید تا بدانم چه می خواهم، آن اوایل فقط می دانستم مدرسه طبیعت نیستم اما نمی دانستم چه هستم اما الان بعد از ۸ سال می دانم چه هستم و چه می‌خواهم. ما در باغ بازی به دنبال ایجاد یک خانواده ایم، یعنی تعداد بچه های محدود که بشود مبتنی بر روابط انسانی با آنها زندگی کرد و مفاهیم را در آن ها عمق بخشید. انتقال مفاهیم فرهنگی برای ما مهم است، اینکه آموزش ما مسئله محور باشد، از طرفی ساختن نیز برای ما مهم است، باید کودک بتواند آن چیزی که در ذهن دارد تبدیل به خروجی نماید.»

در باغ بازی بچه ها علاوه برخاک، آب و طبیعت بکر از نعمت وجود حیواناتی مثل مرغ و خروس ، بز ، بوقلمون و .. نیز برخوردارند خانم مهدی زاده در این باره معتقد است:«وجود حیوانات برای کودکان محرک خوبی جهت یادگیری بهتر است. مراقبت، آب و غذا دادن، دیدن رشد حیوانات، محصول گرفتن از آنها و … برای بچه ها جذابیت و یادگیری به همراه دارد؛ مثلا صبح ها بچه ها با ذوق و شوق برای برداشتن تخم مرغ ها به سمت لانه می‌روند و بعد برای بردن آن به خانه هایشان قرعه کشی می کنند.»

 

 

 

 

موسسه تربیتی ازهار

موسسه تربیتی ازهار

«اینجا والدین و کودکان پا به پای هم رشد می‌کننداین شعار موسسه تربیتی بازی محور ازهار است که از سال۹۷ در شیراز فعالیت خود را آغاز کرده است.

محبوبه افراسیابی، مادر جوانی که مدیر و موسس ازهار است، می گوید دوست داشتم موسسه ای تاسیس کنم که با مهد و پیش دبستانی فرق داشته باشد. ازهار را با نگاه بازی محوری راه اندازی کردم. ما آموزش برای کودکان نداریم بلکه فضایی فراهم کردیم تا کودک فقط بازی کند


کودکان در موسسه ازهار آزادانه بازی می کنند، هر وقت احساس نیاز کنند بدون هیچ مانعی می توانند کنار مادرشان باشند. باغچه، گل و گیاه، خاک و گِل، حیوانات خانگی مثل مرغ و خروس و حیاط موسسه را به یک محیط غنی برای بازی کودکان تبدیل کرده است. با وجود حیاط و فضای داخلی نسبتا بزرگ اما خبری از تاب و سرسره و اسباب بازی های معمول نیست و اینجا پر است از لوازم بازیافتی و چندبار مصرف تا کودک خودش بازی سازی کند.

ساختار رسمی مهدکودک در موسسه ازهار بهم خورده است، کودکان روی دیوارها نقاشی می کشند، با خاک گِل درست می کنند و در قامت یک بنا دیوار می چینند. لباس رنگی و یا دست های گلی بچه های اینجا یک موضوع عادی برای مادران است.

محبوبه افراسیابی هدف از بازی کودکان را این گونه تشریح می کند هدف از بازی در اینجا کشف، تفکر و خردورزی است، اینکه کودک یک تجربه ی لذت بخش را کسب کند. ما فضایی را فراهم کرده ایم تا کودک در بازی به چرایی ها و چگونگی ها فکر کند. الگوی بازی نداریم تا خلاقیت کودک شکوفا شود. کودکان در بازی ها مهارت می آموزند تا در آینده کنار دانش، مهارت کافی هم داشته باشند اینجا کودکان لباس شستن، آَشپزی، بنایی، خیاطی، باغبانی و دیگر مشاغل را بازی می کند


خانم افراسیابی طبق تحقیقاتی که در حوزه آسیب شناسی مهد کودک ها داشته است. موسسه ازهار را مختص مادر و کودک تعریف می کند زیرا معتقد است کودک در زیر ۷سال نباید از مادر جدا شود و کارگاه های بازی مادر و کودک یکی از جذاب ترین برنامه های موسسه است.


برنامه های آموزشی ازهار به صورت دوره های ۶ماهه است و بجای ثبت نام کودک از خانواده ثبت نام به عمل می آورد زیرا ازهاری ها معتقدند همه ی خانواده باید در کنار هم رشد کنند و به همین دلیل برای پدران و مادران نیز کارگاه های آموزشی و تربیتی برگزار می شود.


 
این موسسه در ایام کرونا جهت حمایت از خانواده در حوزه بازی، کارگاه های آنلاین برگزار می کند و بسته های مختلف بازی محور برای کودکان در خانه طراحی و تولید می کند.